Gümrük Müfettişlerince Yapılan Sonradan Kontrol Denetimleri Ve Tüm Aşamaları
Sonradan kontrol, firmaların gümrük vergileri karşısındaki durumu ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğini belirlemek için yapılır. Sonradan kontrol, belirli bir konu (sektör, rejim, tarife, vergi türü vb.) veya dönem ile sınırlı olabilir. Genellikle belirli konu ve alan üzerine sınırlandırılmış denetimlere Plandışı Sonradan Kontrol, geriye dönük 3 yıllık tüm gümrük işlemlerinin incelenmesi şeklindeki denetimlere Planlanmış Sonradan Kontrol denilmektedir. Sonradan kontrole tabi tutulacak firmalar genellikle bir takım risk kriterleri ve işlem hacimlerine göre belirlenmektedir.
Sonradan Kontrol Denetimine tabi tutulmanız durumunda Hak ve Yükümlülükleriniz şu şekildedir:
Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Hakları:
·Bildirim tarihinden itibaren bir hafta içinde yazılı olarak geçerli ve kabul edilebilir bir neden ileri sürülerek sonradan kontrolün başlama tarihinin ertelenmesini talep etmek (SKY 10/2).
·Sonradan kontrolün amacı ve süreci olumsuz yönde etkilenmemek şartıyla, sonradan kontrol sırasında tespit edilen konular ve hukuki sonuçları hakkında bilgi talep etmek (SKY 12/2).
·Sonradan kontrolün sonradan kontrole tabi kişinin çalışma saatleri içinde gerçekleştirilmesini talep etmek (SKY 14/4).
·Sonradan kontrole tabi kişilere ait işyerlerinde yapılan denetimlerde bizzat bulunmak veya vekil bulundurmak (SKY 14/5).
·Sonradan kontrol sonucunda son görüşme yapılmasını veya yapılmamasını talep etmek (SKY 15/1).
·Tespit ve görüş isteme yazısının, kendilerine verilmesini veya gönderilmesini talep etmek ve söz konusu tespitler hakkında süresi içinde görüşlerini bildirmek (SKY 16/1).
Sonradan Kontrole Tabi Kişilerin Yükümlülükleri:
·Sonradan kontrol amacıyla müfettişlerin, kişilere ait işyerlerinin her yerine girme ve denetim yapmasına müsaade etmek (SKY 14/5).
·Sonradan kontrol için esas oluşturacak gerekli her türlü bilgi, veri, kayıt, defter, belge ve diğer evrakı vermek ve her türlü yardımı sağlamak, müfettiş tarafından istenilen bilgi, belge ve verileri en kısa süre içerisinde sağlamak (SKY 14/1).
·Yabancı dilde düzenlenmiş belgelerin ücretsiz olarak tercümesini temin etmek, elektronik verileri ücretsiz olarak okunabilir hale getirmek (SKY 14/1).
·Denetimle ilgili olarak bilgi sahibi olan bir yetkili görevlendirmek (SKY 14/2).
·Müfettişe gerekli belgeler ile bilgi işlem sistemi vasıtasıyla tanzim edilmiş bilgi, belge ve verilere doğrudan veya dolaylı erişimde yardımcı olmak (SKY 14/1).
·Sonradan kontrole tabi kişilere ait işyerlerinde yapılan denetimde bizzat bulunmak veya vekil bulundurmak (SKY 14/5).
·Sonradan kontrolün yapılabilmesi için uygun bir çalışma ortamı ve gerekli yardımcı malzemeleri bedelsiz olarak sağlamak (SKY 14/3).
Sonradan Kontrol Denetiminin Aşamaları:
1- Tebligat Aşaması:
Sonradan kontrolü yapacak Müfettiş, sonradan kontrole başlama tarihinden en az on gün önce, denetime başlanacağını ilgilisine bildirir. Burada yükümlülerin haklarını bilmesi önem arz etmektedir. Özellikle yazılı olarak talep edilmesi halinde 10 güne kadar ek süre verilebilmektedir. Müfettişler ayrıca tebligat sonrası gerekli bilgilendirmeleri yapmak üzere firma ile iletişime geçebilmektedir. Bu görüşmede genellikle denetim için uygun çalışma ortamının bulunup bulunmadığı sorulur ve planlanan denetim zamanı itibariyle talep edilen bilgi ve belgelerin eksiksiz hazırlanması talep edilir.
Tebligat ile talep edilen bilgi ve belgeler şunlardır:
1 ) Firmanın güncel ortaklık yapısını gösterir ticaret sicil gazeteleri ile firmayı temsil ve ilzama yetkili kişilere ilişkin imza sirkülerinin örnekleri,
2) İthalatlara ait satış sözleşmeleri,
3) Örneklem seçilen İthalat dosyaları (gümrük beyannameleri, ekleri, taşıma belgeleri, proforma faturalar, teminat mektupları, vergi ödeme makbuzları, sipariş formları, satış sözleşmeleri, dosyalardaki diğer tüm yazı ve gider vesaikleri ile birlikte),
4) İthalat ödemelerine ilişkin belgeler (akreditif dosyaları, banka transfer yazı/dekontları, swift mesaj dökümleri),
5) Ayrıntılı Bilanço ve Gelir Tablosu fotokopileri,
6) Alt hesaplar bazında ayrıntılı mizan dökümleri (tüm çalışan çalışmayan hesapları gösterecek şekilde ve Excel ortamında),
7) Yevmiye Defteri, Defteri Kebir ve Envanter Defteri ile maliyet muhasebesi kayıtlarının elektronik ortamda (Excel formatında) birer örnekleri,
8) Muhasebe kayıtlarına göre 100, 102, 150, 151, 152, 153, 157, 159, 320 (yurtdışındaki her bir satıcı/tedarikçi bazında ayrı ayrı olmak üzere cari hesap/muavin defter dökümlerinin, yapılan tüm ithalatları ve tüm ödemeleri borç/alacak/bakiye tutarları kapsayacak şekilde), 321 no’lu hesapların ve 700 Gider Hesaplarının muavin dökümlerinin elektronik ortamda (Excel formatında) birer örnekleri,
9) (Varsa) 2 no.lu KDV Beyannameleri, Ba-Bs Formları, Tam Tasdik Raporları (YMM tarafından düzenlenen), Transfer Fiyatlandırması Raporları,
10) Royalti-lisans, franchising, distribütörlük, bayilik vb. anlaşma fotokopileri,
11) 102 Bankalar Hesabından yurtdışına yapılan tüm para transferlerinin bir liste halinde bildirilmesi (Excel formatında),
12) Firmaya ait veya firma tarafından işletilen (varsa) antrepoların bulunduğu yer adreslerinin ve bağlı bulunduğu gümrük idareleri ile bu idarelere uzaklıklarının, antrepo tipi ve antrepo kodu bilgileri,
Ayrıca firmanın gümrük işlemlerine ilişkin çeşitli soruların yer aldığı ve cevaplandırılması istenen Bilgi ve Tanıtım Formunun doldurulması istenecektir.
2- Sonradan Kontrole Başlama ve İnceleme Aşaması:
Sonradan kontrolü yapacak müfettiş, kontrol mahalline gittiğinde kimliğini gösterir ve kendisini tanıtır. Sonradan kontrolün başlangıç tarihi ve saati tutanakla tespit edilir. Gümrük Müfettişleri burada talep etmiş olduğu tüm bilgi ve belgeleri duruma göre tarama (tüm dosyalar) veya sondaj (örneklem seçilen belirli dosyalar) usulü inceleme yapar.
Burada denetimler genellikle şu kriterlere göre gerçekleştirilir:
a) Tarife: Gümrük işlemlerine tabi tutulan beyanname muhteviyatı eşyaların GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu) kodlarının doğru beyan edilip edilmediği, uyumsuzluk durumunda vergi farkının bulunup bulunmadığı gibi kontrolleri gerçekleştirecektir.
b) Kıymet: Beyanname muhteviyatı eşyanın kıymetinin doğru beyan edilip edilmediği, özellikle kıymete eklenmesi gereken diğer giderlerin dahil edilip edilmediği, aynı zamanda kıymeti sonradan belirlenen eşyalar için istisnai kıymetle beyan yapılıp yapılmadığı, navlun, sigorta giderleri ile yurt dışı ve yurt içi gider beyanlarının usulüne uygun yapılıp yapılmadığı kontrol edilecektir.
c) Menşe: Gümrük işlemlerinize ve vergilendirmeye esas olmak üzere sunulan menşe belgeleri ile dolaşım belgelerinin beyan ve mevzuata uyumluluğu ve doğruluğu incelenecektir.
d) Rejimler: Gümrük rejimleri itibariyle işlemlerinizin rejim hükümlerine ve şartlarına uygun olup olmadığı, gerekli izin sürelerinin ihlal edilip edilmediği, ilgili rejime konu eşyaların ne şekilde kullanıldığı gibi rejime özel denetim gerçekleştirilecektir.
e) Vergisel İncelemeler: Her ne kadar yukarıda sayılan denetimler vergi ile doğrudan bağlantılı olsa da müfettişler ayrıca KKDF, TRT Bandrolü, Toplu Konut Fonu, Çevre Katkı Payı, Telafi Edici Vergi gibi kendine özel düzenleme ve şartları bulunan ilgili vergi kalemleri itibariyle yükümlülüğün doğup doğmadığı, söz konusu vergilerin ödenip ödenmediği incelenecektir.
f) Diğer: Gümrük müfettişleri kişisel bilgi ve tecrübelerine istinaden denetim Onayı çerçevesinde olmak üzere her türlü gümrük işlemini denetleyebilmektedir. Ayrıca yapmış olduğu denetimlerle ilişkili olarak incelediği belgelerde Ticaret Bakanlığı yetkisinde olmayan vergi kaybı, gerçeğe aykırı bilgi/belge/beyan, usule aykırı işlem veya şüphe hallerinde ilgili işlemlerin ilgili Kurum ve Bakanlıkça denetlenmesi yahut gerekli idari işlemlerin tesis edilmesi amacıyla düzenleyeceği raporun bir örneğinin ilgili kuruma gönderilmesini talep edebilmektedir.
3- Sonradan Kontrolün Tamamlanması ve Değerlendirilmesi:
Müfettiş sonradan kontrol sonucuyla ilgili olarak sonradan kontrole tabi kişilerle nihai bir görüşme yapar. Kontrol sonucunda gümrük vergileri tutarı ile gümrük mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta öngörülen yükümlülükler açısından bir değişikliğin olmaması veya kontrole tabi kişinin talepte bulunmaması durumunda bu görüşme yapılmayabilir. Bu görüşmede, özellikle ihtilaf konusu hususlar, hukukî değerlendirme ve tespit edilen hususların gümrük vergileri ve sonuçları açısından etkileri ifade edilir. Nihai görüşmenin sonucu bir tutanağa bağlanır. Bu tutanağın bir sureti ilgiliye verilir.
Tespitlerin Görüşülmesi veya Yazı ile Sunulması:
Sonradan kontrolün tamamlanması neticesinde müfettişler vergisel farklılık bulunmayan ve sadece yol gösterici nitelikteki görüşlerini şifahen ilgililerce paylaşıp nihai görüşmeyi tutanağa bağlayarak denetimi tamamlayabilir. Sonradan kontrol sonucunda varsa, vergilendirme için önemli olan tespitler, muhtemel vergi tutarı değişiklikleri ve yol gösterici nitelikteki tespitler yazılı olarak sonradan kontrole tabi tutulan kişiye bildirilir. Kişiler, on gün içerisinde görüşlerini müfettişe bildirirler. Yazılı olarak talep edilmesi halinde on güne kadar ek süre verilebilir. Burada müfettiş tespitlerine yönelik vereceğiniz görüş ve savunmalar firma hakkında düzenlenecek olan sonradan kontrol raporuna esas teşkil etmektedir.
4- Sonradan Kontrol Raporunun Düzenlenmesi:
Sonradan kontrol sonucunda müfettiş tarafından, sonradan kontrolde yapılan genel tespitleri, ilave değerlendirmeleri ve vergi tahakkukları dâhil idarece yapılması gereken tüm iş ve işlemleri içeren sonradan kontrol raporu tanzim edilir. Düzenlenen rapor müfettişçe Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına gönderilir, oradan gerekli idari işlemlerin tesis edilmesi için Ticaret Araştırmaları ve Risk Değerlendirme Genel Müdürlüğüne sevk edilir.
5- Tahakkuk ve Yükümlüye Tebliğ:
Sonradan kontrol raporunda tahsil edilmesi gereken vergi yahut uygulanması gereken idari para cezası vb müeyyideler söz konusu ise Ticaret Araştırmaları ve Risk Değerlendirme Genel Müdürlüğü ilgili Gümrük Müdürlüklerine talimat göndererek tahakkuk ve tahsilatların yerine getirilmesini ister. Bu aşamada ilgili Gümrük Müdürlükleri müfettişin tespitleri doğrultusunda gerekli tahakkuk ve idari işlemleri tesis ederek yükümlüye tebliğ eder.
Kaynakça
4458 sayılı Gümrük Kanunu
Gümrük Yönetmeliği
Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği
Şahin KARATAŞ
